ADOLESCENCIJA I POLNI IDENTITET

Pojam identitet latinskog je porijekla (identitas) i znači istovjetnost. U psihološkom smislu identitet određuje neku vrstu različitosti između ljudi, ali i doživljaj sebe kao jedinstvenog i trajnog. Identitet se formira gotovo od rođenja. Adolescenti eksperimentišu sa svojim granicama, svojim identitetom u najširem smislu. Nisu rijetke ekskurzije u različita stanja i osjećanja, pomjeranja iz jednog ka drugom sasvim oprečnom opredjeljenju. Sve to ima za cilj provjeru onoga što se osjeća kao Ja, ali i potrebu adolescenta da istražuje, a time i osnažuje svoje sveukupne potencijale. Nije rijetkost da se u adolescenciji pojavi pitanje pravog identiteta, pitanje tačnog polnog identiteta, traženje profesionalnog. Sve to praćeno je napetošću, stanjima anksioznosti, nemira, a nekad i reakcijama koje podsjećaju na depresivne. 

Adolescentska lutanja često uznemiravaju odrasle, posebno roditelje, koji su pomalo nestrpljivi u svom očekivanju da se proces formiranja identiteta konačno završi i da svaka strana zna ko je onaj drugi u stvari. Tokom razvoja stiče se i odnos prema cijelokupnom unutrašnjem svijetu, upravo onom koji označava identitet. Mladi ljudi svoj identitet grade i kroz odnose sa drugima, prvenstveno svojim vršnjacima koji na tom uzrastu imaju daleko važniju ulogu od roditelja. Oni su mjerilo vrijednosnih sistema, ukusa, imaju prevagu moći i nude obrasce za život. Dio toga adolescent prihvata kao svoje, a dio odbacuje smatrajući ga neprihvatljivim s aspekta onoga kako se osjeća.

Adolescencija je određena složenom međuigrom bioloških, psiholoških i socio-kulturnih činilaca. U ovom periodu dolazi do značajnih promjena fizičkog izgleda, polnog zrenja i sticanja polnog, tjelesnog i personalnog identiteta, društvenih i moralnih normi u ponašanju, osamostaljivanja i preuzimanja odgovornosti. Nije stoga čudno što su u mladalačkom dobu relativno česta odstupanja od normalnog razvoja.

 Poremećaj polnog identiteta u adolescenciji je specifičan psihopatološki oblik koji se povezuje sa neuspješnom integracijom psiholoških procesa u prihvatanju svoga pola, svoje polne uloge i uopšte, polnosti, tj. muškosti ili ženskosti, uz sasvim normalno biološko određenje pola. Ispoljavanje ovog poremećaja je najčešće u periodu kasne adolescencije i praćeno je brojnim simptomima i oblicima ponašanja: intenzivan strah (sve do razvoja panike), depresivnost praćenja osamljivanjem, suicidna razmišljanja, pa i pokušaji suicida, poremećaji ishrane i spavanja. U jednom slučaju mladi izbjegavaju svaki kontakt sa osobama suprotnog pola, a u drugom se upuštaju u brojne heteropolne veze. Porodični sastav, (ne)kompletnost porodice i atmosfera koja u njoj vlada, presudni su činioci za uspješno oblikovanje muškosti i ženskosti. U porodicama u kojima mladi odrastaju bez istopolnog roditelja, nedostaje identifikacioni uzor, što bitno utiče na formiranje polnog identiteta. U izvesnim porodicama dolazi do psiholoških izmjena uloga roditelja, pa mlada osoba ne nalazi prave identifikacione uzore. Poznate su majke sa izrazitom potrebom za dominacijom i kompetentnošću, u braku sa mekim, često inferiornim supruzima. Uočavajući da je majka jača, mlada osoba počinje da je oponaša. Trenutak kad mladić shvati da sve žene nisu kao njegova majka, ni svi muškarci kao njegov otac, značajan je momenat za pravilno usmjeravanje polnog razvoja. Medutim, ako se to ne desi, lako može doći do razvoja smetnji u prihvatanju svoje muškosti. Problemi mlade osobe će se javiti kada u njoj ojača potreba za jasnom polnom identifikacijom, prihvatanjem polne uloge, zrelijom komunikacijom sa osobama istog pola i ispoljavanjem heteropolnog interesa. Problemi ovakve vrste najčešće se javljaju na početku studija, kada mlada osoba napušta porodicu, kada prvi put ode na ljetovanje bez roditelja, na odsluženje vojnog roka ili u sličnim situacijama. 
Treba naglasiti da je poremećaj polnog identiteta u adolescenciji prolazan psihički poremećaj i da se uspješno prevazilazi kada se uklone prepreke u razvoju polnosti i dostizanju polnog identiteta.